به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان انرژی اتمی ایران؛ نشست «واکاوی آخرین توافقات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» با حضور بهروز کمالوندی و حسن بهشتی‌پور برگزار شد.
"گفتنی است خلاصه‌ای از مطالب عنوان شده توسط حسن بهشتی‌پور، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در این گزارش آورده شده است."
سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران در نشست واکاوی آخرین توافقات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روزنامه اطلاعات اظهار کرد: در چهار دهه‌ای که در این عرصه فعالیت دارم به این نتیجه رسیده‌ام هر زمان که بتوانند و فرصت کنند؛ اگر بتوانند صنعت هسته‌ای را از ایران بگیرند، در واقع برده‌اند. نه به این دلیل که جمهوری اسلامی ایران است و صحبت‌های متفاوتی نسبت به بقیه مطرح می‌کند بلکه به عنوان کشوری با سایزی متوسط در جایگاه مهم از نظر استراتژیک با توجه به این مهم معتقدم اگر حتی نظام شاهنشاهی هم بود، اجازه نمی‌دادند صنعت هسته‌ای ایران تا این اندازه رشد کند.
وی تاکید کرد: بزرگان و قدرتمندان دنیا قانون نانوشته ای دارند تا اجازه ندهند بقیه کشورها به حدی از قدرت دست یابند و این قانون در سطوح پایین‌تر نظیر امور تجاری و اقتصادی نیز صدق می‌کند.
کمالوندی بیان کرد: در صنعت هسته‌ای در حال پیشرفت هستیم و هر روز شاهد ابعاد جدیدتری از این روند هستیم و این صنعت در حال تبدیل شدن به مایه افتخار برای کشور است. اکنون در حوزه مشتقات آب سنگین و برخی حوزه‌های دیگر نه تنها جزو رتبه دوم و سوم بلکه در حوزه خاصی تنها کشور دنیا هستیم که می تواند روی نوع دوتره اثر گذاشته و داروهای مختلفی تولید کنیم که نشان‌دهنده انقلاب در این عرصه است.
وی تصریح کرد: در دنیا همانند غنی‌سازی که برای رادیوداروها کاربرد دارد از آب سنگین نیز استفاده دوگانه می‌شود و این دوگانگی سبب شده تا طرف‌های مقابل ابراز نگرانی کنند البته به این دلیل که این پتانسیل توان تبدیل به قدرت تجاری و صنعتی را داراست.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران تاکید کرد: بنده حدود 10 سال در صنعت هسته‌ای حضور دارم و شاهد هستم که می‌خواهند این توان و فناوری باارزش را از ایران بگیرند. در دنیا اسپانیا به عنوان یک کشور غربی سوخت تولید می‌کند اما غنی‌سازی نمی‌کند. زیرا غنی‌سازی در واقع یک درخت ممنوعه است که اجازه نمی‌دهند به آن نزدیک شوید.
کمالوندی گفت: این در حالی است که غنی‌سازی درصدهای مختلف دارد. به طور مثال برای آشکارسازهای نوترونی که می‌تواند نوترون را در رآکتورها تشخیص دهد، به ۹۰ درصد نیاز است. بنابراین یا باید آن را از بازار تهیه کرد یا آن را تولید کنیم.
وی تاکید کرد: این مساله از یک سو واقعیت است و از سوی دیگر تبدیل به یک موضوع سیاسی شده به‌طوری‌که در سیاست خارجی ایران تبدیل به یک ابزار فشار از طرف کشورهای غربی شده و همچنین در داخل موضوعی برای دعواهای جناحی است و باید توجه داشت مساله هسته‌ای در موضوعات داخلی مظلوم واقع شده و در واقع یک موضوع ملی است و در داخل باید به این موضوع به عنوان یک موضوع ملی نگاه کنیم و همه در مورد آن اتفاق نظر داشته باشیم. به عبارت دیگر جایی که ضرورت دفاع از صنعت و منافع هست، همه باید یک حرف را بزنیم و در موضوع حفظ این صنعت متفق‌القول باشیم تا از فشارها بکاهیم البته در این مسیر می‌توانیم در تاکتیک‌ها اختلاف نظر داشته باشیم.
وی تصریح کرد: در بعد بین‌المللی نیز موضوع سیاسی شده و حتی اگر ما صنعت هسته‌ای را هم جمع کنیم در حوزه‌های مختلف نظامی و اقتصادی و ... بر ما فشار وارد می‌کنند؛ این رقابت در دنیا وجود دارد و حتی میان کشورهایی که بسیار به هم نزدیک هستند و حتی اگر بهترین روابط را با هم داشته باشند نیز تکنولوژی را به صورت مجانی به یکدیگر انتقال نمی‌دهند. البته شاید یک عده بگویند باید برروی مقوله دیپلماسی و یا سایر روش‌ها بیشتر کار کنیم اما به نظر بنده صرفا نمی‌توانیم این موضوع را با دیپلماسی حل کنیم.
وی عنوان می‌کند: به طور مثال اگر در قطعنامه قبلی سریع اقدام نکرده بودیم و 60 درصد فردو را راه نیانداخته بودیم، این دفعه نیز شاهد یک قطعنامه جدید بودیم؛ این‌گونه نیست که به ما لطف کرده باشند و بلکه در جریان خواسته‌ها و اقدامات ما قرار گرفتند و دریافتند که 2 راه وجود دارد؛ راه نخست تعامل است که ما به اجرای آن علاقه‌مند هستیم البته ما برای انجام روش‌های دیگر نیز آمادگی داریم و اگر فشار بیاورند، اقدام آنها بدون جواب نخواهد بود. طرف مقابل هم قطعا این موارد را محاسبه می‌کند. در چنین شرایطی ما باید روش‌هایی را به کار ببندیم که ما را به مقصود برساند.
معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران اظهار کرد: طبیعتا این مساله به مسایل دیگر از جمله اقتصادی گره خورده است؛ و اکنون باید محاسبه داشته باشیم که در شرایط گره خوردن مسایل هسته‌ای به مسایل اقتصادی تا کجا باید نرمش نشان دهیم. البته ما تجربه سالیان گذشته را داریم و در نتیجه برجام 15 مورد گزارش داشتیم که واقعا به همه تعهدات عمل کردیم و بنده از نزدیک شاهد بودم که کوچکترین تخطی اتفاق نیافتاد.
وی تاکید کرد: نباید فراموش کنیم که چه کسی مقصر است و چه کسی باعث شد که شرایط عوض شود و توافق بهم بخورد؟ در نخستین بیانیه‌ها، اروپاییها از آمریکا انتقاد می‌کردند لیکن اکنون موضه آنها تغییر کرده است و به نحوی صحبت می‌کنند که انگار همه تقصیرها با جمهوری اسلامی است.
وی با بیان اینکه این صنعت در حال میوه دادن است، اظهار کرد: در این شرایط، مهم است که صنعت هسته‌ای را که در حال میوه دادن است، حفظ کنیم. این صنعت مانند درخت زیتون است که می‌گویند ۱۰ سال بعد به بار می‌نشیند و بعد از آن نیز تا صد سال آینده میوه می‌دهد.البته باید یقین داشته باشیم که به دنبال از ریشه کندن این درخت هستند تا خیال خود را راحت کنند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت: در روند مذاکرات انجام شده و نیز در جریان حضور سفرای مختلف به ایران و ملاقات با آنها، دریافتم که ما دو ذهنیت داریم. ذهنیت ما ایرانی‌ها که به قول آنها «سابجکتیو» است. ما ایرانیان آدم‌های ذهنی هستیم که قول و وعده را قبول و روی قول‌ها حساب می‌کنیم؛ اما اروپایی برخلاف ما این طور یاد گرفته‌اند که روی قول هیچ‌کس حساب نکنند. برای راحتی خیال خود حتی اگر محدودیتی را تبدیل به قانون کنیم که بر مبنای آن سلاح هسته‌ای در کشور ما کاملا ممنوع باشد را هم قبول ندارند؛ آنها به هیچ وعده قول و وعده‌ای اعتماد ندارند و خودِ جنس را می خواهند و در حال حاضر نیز نگرانی آنان به خاطر جنسی است که در اختیار ایرانیان قرار دارد!
به طور قطع می‌گویم که ادبیات امروز آنان با ادبیات روز بعد از بیرون رفتن مواد از کشور ما متفاوت خواهد بود. به دلیل اینکه ذهن آنان آبجکتیو (عینی) است و ذهن ما سابجکتیو (ذهنی)! در واقع این یک موضوع اصلی است و چاره‌ای نداریم که با ادبیاتی که برای آنان قابل فهم است، پیش برویم.
وی توضیح داد: از ابتدا تا کنون بنده در روند بحث PMD و بسته شدن آن بوده‌ام؛ پس از خروج آمریکا یک سال هم بیشتر صبر کردیم اما اروپاییها اینسکس و ... را مطرح کردند که عملا هم نتیجه‌ای نداشت و اروپاییها در واقع اقدام عملی انجام ندادند.
کمالوندی تاکید کرد: از طرف دیگر، مسایل اقتصادی را داریم که بحث حقوق بشر، انرژی هسته‌ای و بحث موشکی به آن گره خورده است این‌طور نیست که تنها بحث هسته‌ای به آن گره خورده باشد.
سخنگوی سازمان گفت: مسلم است اگر بخواهیم کشور ما قدرتمند باشد و در جهان سهم داشته باشیم و در حال حاضر باید به فکر 50 سال آینده باشیم البته نباید امروز را فراموش کنیم؛ مطمئن باشید با هسته‌ای بودن قدرت داریم و غیرهسته‌ای بودن یک مساله دیگر است.
وی با اشاره به دستاوردهای سازمان انرژی اتمی ایران گفت: تا 20 فروردین یک‌سری پیشرفت‌‌ها حاصل شده که در زندگی مردم بسیار ملموس خواهد شد. اشتباه ما این بوده است که در تبلیغات رسانه‌ای در خصوص موضوع انرژی هسته‌ای، کمتر به سراغ موضوعاتی رفتیم که با مردم و زندگی آنان سروکار دارد؛ مثلا نقش انرژی هسته‌ای در زمینه محیط زیست، کشاورزی و صنعت را زیاد مطرح نکردیم البته دردوره جدید مدیریت روابط عمومی با حضور دکتر بی‌نیاز شاهد انجام اقدامات بسیار خوبی هستیم.
وی توضیح داد: چیزی داریم به اسم «کالیفرنیوم 252» که بسیار کوچک و به اندازه یک عدس است و اگر زیر نوار نقاله تولیدی کارخانه سیمان قرار گیرد به‌صورت آزمایش آنلاین کیفیت تولید را نشان می‌دهد که این سیمان و یا مواد تولیدی کیفیت مناسبی دارد یا خیر؟ اگر «کالیفرنیا 252» را در اختیار نداشته باشید با مشکلاتی مواجه می‌شوید. این فناوری از صنعت هسته‌ای به‌دست می‌آید و بخش مهمی محسوب می‌شود. همچنین مثلا در مورد لیتیوم، دوتریوم و تریتیوم که انرژی آینده بشریت محسوب می‌شود را خداوند هزاران سال است در آب اقیانوس‌ها قرار داده تا بتوانیم از آن استفاده کنیم. باید بتوانیم دوتریوم را استخراج کرده و با تریتیوم و گاز هلیوم مخلوط کنیم تا عملیاتی که در خورشید صورت می‌گیرد را بتوان انجام داد و با کمترین میزان از مواد، بیشترین انرژی را دریافت کرد.
وی گفت: همه این موارد به‌طور دایمی در حوزه صنعت هسته‌ای وجود دارد و تا 100 و یا 200 سال آینده اگر در این حوزه‌ها عقب بمانیم آنها را با قیمت‌های زیاد به ما می‌دهند.
وی افزود: تمامی این موارد وارد حوزه صنعت هسته‌ای می‌شوند و نباید از این حوزه‌ها عقب بمانیم. امروز ما جوان‌هایی داریم که سرمایه‌گذاری‌های عظیمی برای آنها داشته‌ایم ولی بخش اعظم آنها به خارج از کشور می‌روند و کارهای بسیار عظیمی در این صنعت انجام می‌دهند. مبنای توسعه در یک برهه از زمان، مواد معدنی بود اما در حال حاضر توسعه را بر مبنای نیروی انسانی برنامه‌ریزی می‌کنند.
کمالوندی تاکید کرد: در دوره‌ای در گذشته توسعه محدود به مواد معدنی می‌شد اما اکنون توسعه را به نیروی انسانی گره زده‌اند؛ چنین ظرفیتی در کشور ما که با تهدید پیری جمعیت مواجه است و در اصل تنها 10 سال فرصت داریم که از نظر تکنولوژی جلو رفته و این صنعت را پیش ببریم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت: حتی زمان برای آنها مهم است زیرا می‌توانند در روند پیشرفت ما وقفه ایجاد کنند و در مقابل هرم جمعیتی ما به جایی برسد که عملا ما نیروی لازم را برای پیشبرد این کارها نداشته باشیم.
بهشتی پور: دعوت گروسی به ایران، کاری هنرمندانه بود
در ادامه این برنامه حسن بهشتی پور، تحلیلگر و کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در مورد سفر گروسی به تهران و اهمیت و تاثیر آن اظهار کرد: درباره سفر اخیر آقای گروسی به ایران باید این مساله را درنظر بگیریم که تیم مذاکره کننده ایران چه تاکتیکی به کار برد؟ بنده چون مسوولیتی نداشته و ملاحظات دیپلماتیکی ندارم، بنابراین به راحتی برداشت خود را درباره کار هنرمندانه ایران ، بدون رودربایستی مطرح می‌کنم.
وی گفت: ایران می‌دانست که قطعنامه‌ای علیه ما صادر خواهد شد که به نظرم حجت تمام بود که این قطعنامه فوق العاده برای ما اثر منفی داشت. بر اساس برداشت بنده برگ به برگ این قطعنامه‌ها پرونده‌سازی برای ایران است. یعنی از مرداد ماه سال ۱۳۸۱ که با کنفرانس خبری منافقان در نیویورک شروع شد و تاکنون را می‌توانیم نوعی پرونده‌سازی علیه ایران قلمداد کنیم که همه آن را به عنوان پرونده هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند و در ۲۰ سال گذشته، رسانه‌های حاکم در غرب مرتب علیه جمهوری اسلامی ایران تبلیغ کرده و نوعی پرونده‌سازی کرده‌اند.
وی تصریح کرد: بنده این موضوع را به صراحت پرونده‌سازی می‌دانم و معتقدم در مورد ما پرونده‌سازی کردند و باید عنوان کنم هر قطعنامه‌ای که صادر می‌شود ما را دچار مشکل می‌کند. نباید نسبت به صدور قطعنامه‌ها و اینکه اتفاقی برای ما نمی افتد، بی‌تفاوت باشیم زیرا هر قطعنامه‌ای که صادر می‌شود یک برگ به آن پرونده اضافه می‌شود. این قطعنامه‌ها در شورای حکام صادر می‌شود که یک مرجع رسیدگی کننده به موضوع در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ما نمی‌توانیم این سازمان را زیر سوال ببریم و درباره آن حرف بزنیم زیرا از این طریق نمی‌توانیم در مجامع بین‌المللی مشکل خود را حل کنیم. زیرا این سازمان از نظر بین‌المللی تنها نهاد ناظر بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای است. یعنی اگر ما می‌خواهیم فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشیم، این تنها نهاد ناظر است.
وی تاکید کرد: بنابراین تمامی تلاش کشور و مسوولان باید برای جلوگیری از صدور قطعنامه علیه کشورمان باشد؛ البته نه به هر قیمتی بلکه با تدبیر و مدیریت. بنده به عنوان یک پژوهشگر که به اطلاعات محرمانه دسترسی هم ندارم، مدعی هستم که ایران هنرمندانه توانست موضوع را مدیریت کند و جلوی صدور یک قطعنامه دیگر علیه کشورمان را بگیرد.
تحلیلگر و کارشناس ارشد روابط بین‌الملل افزود: اگر ترفند آمدن گروسی به ایران انجام نشده بود و اگر توافقی با او صورت نمی‌گرفت، شک ندارم یک قطعنامه روی قطعنامه‌های قبلی صادر می‌شد که بار متفاوتی با قبلی‌ها داشت و مشکلات ما را بیشتر می‌کرد.
وی تاکید کرد: در این زمینه هر شخصی که در کشور برای جلوگیری از صدور قطعنامه‌ها اقدام کند، چه در شورای امنیت و چه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به کشور خدمت کرده است و هرکسی که کمک کند تا قطعنامه‌ای علیه کشور صادر شود به منافع ملی کشور ضربه می‌زند.
وی گفت: زمان سفر آقای گروسی به تهران در بهترین زمان ممکن انجام شد و ما به خوبی این توافق را انجام دادیم. وی از موضع مدیر کل آژانس به این مساله پرداخت. زیرا طبق اساسنامه آژانس، مدیر کل آژانس باید فرد بی‌طرفی باشد و طوری موضع‌گیری کند که صحبت‌هایش علیه ایران نباشد.ما می‌گوییم چرا اسرائیل را محکوم نمی کند؟ علت این است که به دلیل موضع کاری نمی‌تواند کشوری را محکوم کند. وقتی علیه ما صحبت می کند به او می‌گوییم چرا موضع صریح می‌گیرد و می گوید به من تهمت سیاسی کاری می‌زنند. گروسی موظف است به گونه‌ای موضع‌گیری کند و رفتار داشته باشد که با استناد به گزارش‌هایی که به ما رسیده است، این اقدامات را ایران به دور از تهدید انجام داده است.
این تحلیلگر عنوان کرد: وظیفه آقای گروسی در چارچوب آژانس بر اصل بی‌طرفی است. در زمینه نتیجه برنامه‌ریزی ایران در مورد ورود آقای گروسی به ایران باید بگویم، به نظر من نتیجه کار این بود که ایشان در زمان برگشت به وین، درست صحبت کرد و گفت که ۸۴ درصد غنی‌سازی نبوده است و محصول ۶۰درصد بوده است و محصول مهم است.
وی خاطرنشان کرد: خلاصه اینکه اصل بحث این بود که با آقای گروسی بر اساس تدبیر به ایران آمد و راجع به چیزهایی موافقت کردند که شاید گفتنی نباشد. گرفتاری ما این است که موضوعات را در کشور رسانه‌ای می‌کنیم و این کار به درستی انجام نمیشود و در راستای منافع ملی این اتفاق نمی‌افتد. یعنی در راستای جناحی و گروهی از آن بهره‌برداری می‌کنیم .
بهشتی‌پور گفت: باید سوالات و مسایل آژانس را با خود آژانس حل کنیم. حدود 1.5 سال است که در رسانه‌ها اشاره دارم که این کار را نمی‌توانیم از طریق سیاسی حل کنیم. یک ایده‌ای در کشور ما وجود دارد که می‌گویند؛ بهانه‌گیری است. این موضوع درست بوده و شاید اگر برای کشور دیگری بود آن را یک ماهه نهایی کرده و پرونده را می‌بستند. در سال 2019 ایران برای بررسی‌ها اجازه ورود داد و آنها در مراکز مدنظر و ذرات ناچیز اورانیوم پیدا کردند که این مساله طبق گفته کارشناسان آژانس است. اگر ایران ریگی در کفش داشت که اجازه بازدید نمی‌داد در‌حالی‌که ایران موافق انجام بازدیدها بوده است. این موضوع که زیر 5 درصد بوده است ولی چون در مراکزی بوده که از قبل اعلام نشده را مستمسک قرار داده و مدام علیه ایران تبلیغات انجام می‌دهند.
وی تاکید کرد: ما باید این مساله را در چارچوب آژانس حل کنیم اما در کشور ما یک عده‌ای هستند که معتقدند این چون بازی و عملیات جاسوسی و اطلاعاتی این حرف‌ها را مطرح می‌کنند. به این خاطر چون سیاسی است و نه جنبه فنی دارد و نه حقوقی باید از طریق سیاسی حل شود. یعنی باید با آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان توافق کنیم و مساله با آنها حل شود که این مساله ؛ یک خوش‌خیالی است.
این تحلیلگر مسایل بین‌المللی گفت: آنها موضوعی از ما دارند که رهایش نمی‌کنند و معتقدم ما می‌توانیم با آژانس آن را حل کنیم. با این حال می‌گویند آژانس آلت دست آمریکا، انگلیس و فرانسه است و هرکاری کنید یک موضوع دیگر مطرح می‌کنند. همان‌طور که آقای کمالوندی گفتند، 15 گزارش زمان آمانو مدیرکل قبلی آژانس به صراحت اعلام می‌کرد که ایران تمام تعهدات خود را انجام داده است. هرچند 5 یا 6 گزارش آخر به شدت تحت فشار آمریکایی‌ها در زمان ترامپ بود که به نحوی خلافی را برای ما به وجود بیاورد و با بهانه‌گیری علیه ما تبلیغات کنند، اما نتوانستند. اگر آژانس نوکر بی‌اختیار انگلیس، آمریکا و فرانسه است چرا آن موقع که ما آنجا برجام را اجرا می‌کردیم، امکان مطرح کردن موضوع جدیدی نداشتند؟ آمریکا فشار فراوانی آورد اما آمانو زیر بار نرفت. آمانو شخصی است که درسال 2011 تحت عنوان PMD گزارشی علیه ما در 12 سرفصل و 66 بند داد و اتهامات بزرگی مطرح کرد؛وی طرفدار ایران نبود اما محکم ایستاد و گزارش‌هایی داد مبنی بر اینکه ایران برجام را اجرا کرده است.
بهشتی‌پور افزود: به استناد همان موضوع می‌توانم بگویم که درست است فشار روی آژانس، نفوذ و هزار مدل بازی‌های سیاسی وجود دارد اما علی‌رغم همه این ماجراها، ایران می‌تواند با آژانس مساله را حل کند و این به نفع کشور ما خواهد بود. اگر این مساله را حل کنیم، بهانه را از دشمنان خود گرفته‌ایم و نگذاشته‌ایم جوّسازی شود که ایران همه چیز را از دست داد و دوباره بازدیدها شروع می‌شود و ایران در حال نقض مصوبه مجلس است. ما با حل مساله از سوی آژانس می‌توانیم پیشرفت‌های بیشتری در زمینه انرژی هسته‌ای حاصل کنیم؛ ما باید ۳ سؤال مطرح شده را با خود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حل کنیم و این به نفع منافع ملی است.
تحلیل گر مسایل بین‌الملل تصریح کرد: این ۳ سوال از اینجا آمده‌اند که در گزارش‌های ارسال شده، آمده است ذرات ناچیزی از اورانیوم غنی‌شده در سه مکان ورامین، تورقوزآباد و مریوان دیده شده است. طبق پادمان هسته‌ای ( (NPT، ایران باید مکان‌هایی که فعالیت‌های هسته‌ای انجام می‌دهد را اعلام کند و چون اعلام نشده بودند، می‌خواهند ایران در این‌باره توضیحاتی بدهد.
وی گفت: البته در مکان‌های مشخص شده تاسیساتی وجود ندارد و محل‌هایی هستند که خود آنان از سال ۲۰۰۳ اعلام کرده‌اند که هیچ‌گونه فعالیتی در آنجا صورت نگرفته است و در گزارش خردادماه ایران، رسما پاسخ کامل داد. با این حال جای تعجب است که چرا آن پاسخ در مطبوعات کشور کم کار شد و یا اصلا مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفت.
بهشتی پور تاکید کرد: ایران اعلام کرده که همان اشخاصی که اطلاعات ۳ مرکز مدنظر را برایتان ارسال کرده‌اند، همان‌ها ممکن است اورانیوم غنی‌شده را به این مکان آورده باشند. یعنی منشأ آن داخلی نیست و از خارج وارد شده چون همان کسی که این اطلاعات را داشته، اینجا گذاشته است!
وی گفت: البته آژانس جواب قانع‌کننده‌ای می‌خواهد و باید جواب قانع کننده داشته باشیم. با مدیریت و یا هر موضوع دیگری بود آنها به یک نقشه راهی رسیدند که امیدوارم موضوع فعلی تا نشست بعدی شورای حکام مثل 6 سوالی که آژانس در سال 86 داشت و ایران پاسخ داد، این مساله هم با تدبیر در خردادماه ۱۴۰۲ حل و فصل شود چون واقعا کمک زیادی به کشور است.
کمالوندی: راه حل آژانس پادمانی است یا سیاسی؟
در ادامه این مناظره بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان در پاسخ به سوال مطرح شده درخصوص اینکه آمدن گروسی به ایران چه کمکی به حل مسایل مطرح شده در مورد فعالیت هسته‌ای کشورمان خواهد کرد، اظهار کرد: قبل از هر چیز باید ببینیم راه حل این موضوعی که در آژانس مطرح شده، آیا پادمانی است یا سیاسی؟ تجربه من این است که هر دو با هم است، این‌گونه نیست که بگوییم فلان مساله صرفا پادمانی است یا صرفا سیاسی.
وی ادامه داد: شبیه در اتوماتیک پارکینگ است. هر دو در باید به حرکت در بیایند و یکی باید زودتر بسته شود تا دیگری روی آن قرار بگیرد. حالا اینکه کدام در سیاسی است و کدام پادمانی و کدام اول باید بسته شود، دیدگاه‌ها متفاوت است. اما مساله این است که این دو در باید با هم بسته شوند.
کمالوندی تصریح کرد: اینکه کسی بگوید موضوع باید فقط پادمانی حل شود یا فقط سیاسی، حرف درستی نیست. آن 6 مورد هم وقتی تمام شد، یک سوال مقابل ما گذاشتند تحت عنوان «مطالعات ادعایی»؛ یک سری ادعا از یک لپ‌تاپ استخراج کرده بودند و ایران ۱۱۸ صفحه درباره آنها توضیح داد. عمده توضیحات این بود که این موارد مطرح شده در اینترنت هم دیده می‌شود، موضوعیت ندارند، اما همین مورد تبدیل به PMD شد و اگر برگردیم عقب می‌بینیم که فقط یک مطالعه ادعایی مطرح بود.
وی افزود: بعد مساله PMD چگونه حل شد؟ زمانی که تصمیم سیاسی گرفته شد و خود بنده هم در جریان مذاکرات بودم، موضوع حل شد. البته راه حل‌های فنی هم وجود داشت و استفاده شد. مثلاً آنها دسترسی به پارچین را می‌خواستند اما تفاهم کردیم که بازرس به آنجا نرود و خود آقای آمانو به عنوان بازدید‌کننده به آنجا برود نه برای بازرسی. از آنجا نمونه می‌خواستند. گفتیم خودمان نمونه می‌گیریم. می‌خواهم بگویم که یک دستور‌العمل تعریف کردیم که هم استانداردهای آژانس در آن رعایت و هم ملاحظات ما درنظر گرفته شد و به این صورت PMD بسته شد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت: وقتی مسالهای در آژانس مطرح می‌شود یا یابد resolve (حل) شود یا clarify (شفاف سازی) شود. ولی close (بسته) شد و وقتی بسته شود، مفهوم آن حل شدن یا روشن شدن مساله نیست؛ برای همین دوباره این مسایل را به روش‌های دیگری مطرح کردند و در حال زنده کردن نکاتی از این قبیل هستند.
وی افزود: وضعیت فعلی ما هم این‌گونه است؛ موضوع سه مکان مورد ادعا یا موضوعات جدید را که باز کرده‌اند که می‌توانست هر کدام زمینه اتفاقات خیلی بزرگ باشد نه به این دلیل اینکه موضوع بزرگی هستند، بلکه به دلیل نوع گزارشی که ارایه شد. الان حتی برخی رسانه‌های ما از غنی‌سازی ۸۴ درصد می‌نویسند. هرچه هم می‌گوییم غنی‌سازی ۸۴ درصدی نشده و صرفا ذرات ۸۴ درصدی یافت شده است، باز هم در مطالب خود تکرار می‌کنند.
کمالوندی ادامه داد: شما اگر عسل را هم تجزیه کنید داخل آن مولکول و بلورهای نمک پیدا می‌شود و نمیشود؛ بگویید که عسل پر از نمک است. موضوع ذرات ۸۴ درصدی هم شبیه به این است، اینجا ذراتی دیده شد، نخستین‌بارهم نبود، حداقل ۷ مورد دیگر هم داشتیم. زمانی که غنی‌سازی ۵ درصد می‌کردیم، ذرات ۱۷درصد دیده شد. زمان۲۰درصد غنی‌سازی، ذرات ۴۷ درصد هم دیده شد.
معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: این موارد در مکاتبه با آژانس حل شد. این موضوع هم می‌تواند به راحتی حل شود اما وقتی افراد دیگری وارد موضوع می‌شوند، قضیه غیرعادی پیش می‌رود. شما نمی‌دانید نماینده رژیم صهیونیستی در جلسه فنی وقتی که آقای آپارو درباره ذرات ۸۴ درصد توضیح داد و نمایندگان اروپا قانع شدند، چه هیاهویی می‌کرد چون فقط سوال می کردند ولی نماینده رژیم صهیونیستی رها نمی‌کرد، چون احساس کرده بود بهانه‌ای برای فشار آوردن به ایران پیدا کرده است.
وی اظهار کرد: همین رژیم در تشکیلات آژانس، افرادی وابسته به خود دارد. در شورای امنیت هم همین موضوع وجود دارد. شما فکر نکنید که در دبیرخانه آنجا افراد مستقل و حرفه‌ای نشسته‌اند، به هیچ وجه این طور نیست چون اینها با کشور خودشان یا با سرویس‌ها ارتباط دارند و این یک مساله طبیعی درعالم سیاست است. متاسفانه این اتفاقات درعالم سیاست طبیعی است و می‌توانند از این عوامل استفاده کنند.
بهروز کمالوندی با بیان اینکه پس اگر قرار باشد موضوع سیاسی شود، حل شدن آن سخت می‌شود، ادامه داد: کما اینکه در داخل کشور هم وقتی موضوع سیاسی‌ـ جناحی می‌شود، حل‌کردن آن سخت می‌شود. وقتی در سطح بین‌الملل سیاسی می‌شود، کار به مراتب سخت‌تر است.
وی گفت: پس این موضوع از نظر ما فنی و سیاسی است و کلید آن هم فنی و سیاسی خواهد بود و آنهایی که می‌گویند موضوع را فنی حل کنید یا آنهایی که می‌گویند آن‌را سیاسی حل کنید هم اشتباه می‌کنند. برای حل آن باید هر دو زمینه آماده باشند. از طرف مقابل هم باید اراده باشد.
وی ادامه داد: بسیاری از کشورها موضوعات پادمانی دارند و در پایان سال یک گزارش کلی در مورد آن توسط آژانس منتشر می‌شود. اما هنگامی که روی یک کشور متمرکز می‌شوند؛ موضوع فرق دارد، دنبال اهداف سیاسی هستند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی در ارتباط با افزایش ۵۰ درصدی بازرسی‌ها گفت: ما توافقی با آژانس کردیم که باتوجه به افزایش غلظت غنی‌سازی؛ امری طبیعی است. غنی‌سازی ۶۰ درصد در فردو برای نخستین‌بار اتفاق افتاد و از جهتی برای ما مهم است. ۶۰ درصد نطنز با ۶۰ درصد فردو از دید آنها خیلی متفاوت است، چون آنها درنظر می‌گیرند که آیا می‌توانند به تاسیسات ضربه بزنند یا نه؛ در فردو ضربه‌پذیری کمتر است، پس برایشان مهم‌تر است.
وی ادامه داد: در ترتیبات پادمانی آژانس، وقتی مواد اضافه می‌شود یا غلظت بالا می‌رود یا نوع آن تغییر می‌کند، نظارت‌ها بیشتر می‌شود. به طور مثال، اگر جایی پلوتونیوم وجود داشته باشد بازرسی آژانس حتی می‌تواند سه شیفته باشد؛ یعنی به صورت شبانه‌روزی می‌توانند بازرسی کنند البته از یک وزنی به بالا که جزو استانداردهای آژانس است.
وی افزود: اما مسالهای که اینجا پیش آمده این است که کشورهایی که دارای سلاح هسته‌ای هستند، عضو NPT نیستند و توافق پادمانی ندارند، از آن طرف کشورهای دیگر هم بیش از ۲۰درصد غنی‌سازی ندارند. پس غنی‌سازی ۶۰ درصد برای آژانس یک موضوع جدید است و برای این غلظت، پیش‌بینی قبلی بازرسی وجود نداشت که چقدر و چه میزان بازرسی انجام شود. پس برای حل این موضوع دو طرف باید مذاکراتی داشته باشند.
معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی، اظهار کرد: به همین خاطر آژانس هم فرض را بر این می‌گذارد که کشور قصد انحراف از برنامه صلح‌آمیز دارد و می‌گوید؛ به همین خاطر باید برنامه‌ای داشته باشم تا پیش از انحراف این موضوع را تشخیص بدهیم و یا لازم است میزان بازرسی را بیشتر کنیم و نوع بازرسی را تغییر دهیم.
وی تصریح کرد: این موارد باید مورد بحث قرار بگیرند؛ زیرا از آن طرف، آژانس مسوولیت‌هایی دارد که اقدامات آن نباید مانع از فعالیت‌های معمول تولید شود. باید نقطه مشترکی پیدا شود که نیازمند مذاکره است. اتفاقا در این مورد ما هم مذاکره را به‌صورت بسیار صریح انجام دادیم. تعداد 8 مورد بازرسی در طول ماه از فردو داشتند که توافق کردیم به ۱۱ مورد بازرسی افزایش یابد.
معاون سازمان انرژی اتمی ادامه داد: البته ممکن است به این نتیجه برسیم که بازرسی‌ها کم شود و به جای آن دوربین اضافه شود و اینها مسایلی است که با یکدیگر می‌شود، تفاهم کرد. برای مثال ژاپن عمده بازرسی‌هایش با دوربین‌های آنلاین است و می خواهد بازرسی کمتری داشته باشد. بعضی وقت‌ها ممکن است آسیب‌های بازرسی بیشتر از دوربین باشد. بازرس می‌آید، می‌بیند و اطلاعات تجاری و فنی را می‌برد. بردن اطلاعات فنی الزاما نیازمند نقشه و جزییات نیست.
وی افزود: بعضا با یک نگاه ممکن است متوجه چیزی شود، چون افرادی که می‌آیند، افرادی فنی هستند. بخشی از حساسیت‌ها برای رفت و آمد بازرس‌ها که زیاد نباید بیایند و بروند، همین است وگرنه کار خلافی انجام نمی‌دهیم. در برزیل، آژانس هنوز آرزو دارد قد و قواره سانتریفوژهای آن را ببینند. چون بحث پادمانی حسابرسی مواد است. می‌پرسند این میزان مواد وارد شده، به چه چیزی تبدیل شده و محاسبه می‌کنند تا ورودی و خروجی منطبق باشد و راستی آزمایی انجام می‌شود که این بحث را به‌صورت مداوم داریم.
کمالوندی تصریح کرد: آقای گروسی برای اینکه بگوید من دستاورد داشتم، اعلام کرد که ۵۰ درصد بازرسی‌ها بیشتر شده است. از نظر من اشکالی نداشت، او می‌خواست بگوید سفر کردم و دستاوردی داشتم؛ اما به لحاظ داخلی من مجبور شدم جواب بدهم و دیدم یک‌سری مشکل برای ما درست می شود که این 50 درصد بازرسی ها چیست؟
وی ادامه داد: کار پادمانی کاری فنی ـ حقوقی است. نه آدم فنی مطلق و نه آدم حقوقی مطلق نمی‌تواند این کار را انجام دهد و آدم برای این کار زیاد نداریم. حالا مواجه می‌شویم با موضوع غنی‌سازی ۶۰ درصد که آژانس بیش از این برایش برنامه‌ای نداشته و می‌خواهد کاری کند که اگر روزی کشور دیگری هم سراغ این حد غنی‌سازی رفت، آن وقت بگوید این میزان بازرسی باید وجود داشته باشد. آژانس دنبال افزایش بازرسی‌هاست و ما دنبال کاهش آن هستیم تا بگوید موفق بودم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی اظهار کرد: در مورد ذرات ۸۴ درصد فقط یک جمله در پایان گزارش تحت عنوان «گفت‌وگوها برای روشن شدن موضوع دراین خصوص ادامه دارد» آورده شده است به نظرم آقای گروسی می‌خواست بگوید که من چقدر کارم را درست انجام داده‌ام که یک ذره ۸۴ درصد را هم توانستم پیدا کنم. در واقع می‌خواهد به کشورهای غربی بگوید که چشمانم باز است. این به ما هم ضرر نمی‌زند چون ما هیچ اقدام خلافی نداریم ولی از آن طرف عده‌ای آن ۸۴ درصد را در بوق و کرنا می‌کنند. البته معتقدم بعضی‌ها واقعا این موارد فنی را نمی‌فهمند.
وی تصریح کرد: آژانس هم جلسه فنی خوبی داشت که ای کاش نتیجه آن را در گزارش خود می‌نوشت. مشکلی که ما با آژانس داریم این است که هم به نعل می‌زند و هم به میخ. از آن طرف چیزی می‌نویسد که آنها خوششان بیاید، اینجا حرفی می‌زند که ما رضایت داشته باشیم. به هر حال عاداتی است که آژانس دارد. بحث بودجه آژانس هم مطرح است. در زمینه نفوذ همین قدر کافی است که بدانیم آژانس گزارش داده ۹ میلیون دلار نیاز دارد و می‌داند بدون این بودجه هم نمی‌تواند کار نظارت بر ایران را انجام دهد. آمریکا و اروپا هم هزینه آژانس را می‌دهند و آژانس هم باید جوری بنویسد که آنها راضی باشند. این واقعیت است و بالاخره این سازمان بودجه می خواهد و بودجه هم دست آنهاست.
کمالوندی : سفر مدیرکل آژانس در راستای همکاری‌های بیشتر بود
وی ادامه داد: آقای بهشتی‌پور استدلال‌های خوبی در مورد سفر گروسی داشت. به هر حال سفری در راستای همکاری‌های بیشتر بود و به سمت حل مسایل حرکت کردیم. حل موضوعات به صورت فرآیند است و با این سفر در این فرآیند ما یک قدم به جلو رفتیم ولی به نظرم نسبت به آینده همکاری باید نگاه خاکستری باشد یعنی نباید خیلی خوش‌بین و نباید خیلی بدبین باشیم. اگر بخش سیاسی هم یک قدم پیش برود، به حل موضوع کمک می‌شود.
کمالوندی گفت: در مورد سه مکان مورد ادعا من با آقای آمانو صحبت کردم و گفتم در زمان آقای دکتر صالحی، بیانیه‌ای صادر شد که سه بند داشت و در یکی از آن بندها شما گفتید که همه اسناد را بررسی کرده‌اید و دیگر سندی ندارید و از این پس فقط دسترسی می‌خواهید. قرار بود دسترسی به آباده و ورامین برای انجام کار پادمانی باشد. ما اجازه دسترسی دادیم و شما قرار بود درباره «رد مواد» سوال کنید. اینجا اورانیوم 236 پیدا شده که از بازفرآوری می‌آید. بازفرآوری هم تاسیسات بسیار عظیمی نیاز دارد که ما نداریم. بنابراین مشخص است «رد مواد» از ایران نیست، پس چرا آنقدر روی آن مانور می‌دهید؟
وی افزود: اورانیوم ۲۳۶ در هر بیمارستان و معدنی بروید؛ پیدا می‌شود، آنجا هم که پیدا شده معدن بوده است. یک شرکت از شوروی ۵۰ سال آنجا معدن‌کاوی می‌کرد و ۱۰ سال پیش از انقلاب هم کارش تمام شد و تعدادی آزمایشگاه آنجا داشت. این ممکن است رد آن معدن باشد. می‌گویند ما از آن کشور پرسیده‌ایم و تایید نکرده است. از چه کسی پرسیده‌اید؟ شوروی که حالا تبدیل به ۱۰ کشور شده است. از روسیه پرسیده‌اید و آن هم گفته اطلاعی ندارد. حتی نیازی نبود بپرسید. شما چیزی دیدید غیر از آن که دنبالش بودید و موادی که ما بتوانیم غنی کنیم آنجا نبود پس چرا پرونده را نمی‌بندید؟ اورانیوم ۲۳۶ در طبیعت وجود ندارد و تاسیسات غنی‌سازی آن را نداریم، این اورانیوم از کشورهایی آمده که صاحب سلاح هسته‌ای هستند.
کمالوندی گفت: یک سری لوازم در بازار و دانشگاه وجود دارد که از اورانیوم ۲۳۶ ساخت شده است. مثل بدنه چشمه‌هایی که برای رادیودارو می‌برند از دو جنس سرب و یا اورانیوم 236 است. از آنجا که چگالی بالایی دارد، برای حمل داروهای رادیویی از آن استفاده می‌شود تا پرتو از آن عبور نکند. رادیوداروها عموما محفظه اورانیوم ۲۳۶ دارند. این ماده، استفاده‌های گسترده‌ای هم در صنعت دارد؛ در معدن در چاه نفت و … از این نوع اورانیوم استفاده می‌شود.
وی افزود: در مورد ورامین هم ممکن است موضوع به شوره‌ای برگردد که آنجا تولید می‌شد. مباحث فنی زیادی در این‌باره داریم، ولی هر چیز هم که باشد، خطری ندارد که آژانس بخواهد روی آن متمرکز شود.
معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی گفت: شما روند گزارش‌های آژانس را ببینید. گزارش اول گفته فلان جا «احتمالا» فلان ماده وجود داشته و در گزارش بعدی گفته آنجا فلان ماده وجود داشت. از کجا این را نوشتند؟ این موارد به لحاظ فنی جواب دارد، به شرطی که طرف مقابل بخواهد موضوع فنی حل شود. نمی‌خواهم بگویم آژانس کاملا سیاسی است، ولی این‌گونه هم نیست که کاملا مستقل باشند.
در ادامه این نشست، بهشتی‌پور درباره اینکه نزدیک شدن به مسیر همکاری با آژانس چه تاثیری می‌تواند برروی احیای برجام داشته باشد، اظهار کرد: در ابتدا این توضیح را بدهم که معتقدم آژانس هم سیاسی است، هم فنی، هم حقوقی، هم امنیتی. به هیچ‌وجه این ذهنیت را ندارم که آژانس سیاسی نیست. اما بحثم راه حل ماجراست، راه رسیدن به حل آن سه سوال آژانس. آقای کمالوندی توضیح داد که هر دو مسیر فنی و سیاسی مدنظر است و غیر از این هم نمی‌تواند باشد.
وی ادامه داد: به نظرم این موضوع بهانه است، زیرا اگر درباره هر کشور دیگری بود، ظرف یک تا دو هفته مساله را حل می‌کردند و کنار می‌گذاشتند. زمان موضوع مربوط به سال ۲۰۰۳ است، در مکان مورد نظر هم هیچ فعالیت وجود ندارد، اصلا آثاری وجود ندارد به جز ذراتی که ادعا شده است.
بهشتی پور گفت: بنابراین اگر این موضوع حل شود، به نظرم گره بزرگی از مذاکرات ما با ۱+۵ یا ۱+۴ باز می‌شود. برای اینکه این یک بهانه است. فکر می‌کنم ارزیابی آمریکایی‌ها این بود که اعتراضات داخلی موجب خواهد شد که در ایران تغییر رژیم اتفاق بیافتد یا منجر به تغییر رفتار ایران شود. امیدوار بودند ولی نشد. حالا که نشد و اگر بهانه مطرح شده در آژانس نیز حل شود، بهتر می‌توانند پای مذاکره بیایند.
وی تصریح کرد: خلاصه حرفم این است که با حل شدن این موضوع گره بزرگی باز می‌شود. برخی فکر می‌کنند اگر این بهانه برطرف شود، موضوع کاملا حل می‌شود. به نظرم این‌طور نیست. باز بهانه جدیدی ممکن است، پیدا کنند. اما حرفم این است که سرشاخ شدن با نهاد بین‌المللی تدبیر نیست.
این کارشناس روابط بین‌الملل ادامه داد: ما اگر می‌گوییم فعالیت‌های ما صلح‌آمیز است، ناچاریم با این نهاد همکاری‌کنیم؛ زیرا این تنها نهاد در دنیا برای موضوع هسته‌ای است. در این نهاد زور، لابی‌گری و فساد هم وجود دارد، اما بالاخره باید با آن کار کنیم. بنابراین فکر می‌کنم اگر بتوانیم جواب این سه سوال را به آژانس بدهیم، گره مذاکرات باز خواهد شد و شاهد از سرگیری مذاکرات خواهیم بود.