سخنگوی سازمان انرژی اتمی می‌گوید ماشین‌های IR6 آماده بوده و قرار است هزار ماشین از آنها نصب شود، ماشین‌های IR2M نیز تماماً صحه گذاری شده و هزار دستگاه از آن نصب شده و در حال تولید است، آبشار دوم ماشین‌های IR4 هم که ظرفیت آن به اندازه IR2M است در حال نصب بوده و آبشار اول آن نیز در حال تولید است و ماشین‌های IR1 هم به تدریج کنار گذاشته می‌شود.
سَده‌ای که پشت سر گذاشتیم مشحون از فراز و فرودِ تلخُ و شیرینی بود که غالب آنها از حافظۀ تاریخی این مرز و بوم فراموش نخواهد شد. در این میان برخی از رویدادها نقطه عطف در تاریخ کهن کشورمان ایران اسلامی قلمداد می‌شود.
فارغ از انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید بوده و قابل قیاس با دیگر رویدادها نیست، حتماً پافشاری مردم بر استیفای حق هسته‌ای خود و بهره‌مندی از صنعت کاربردی هسته‌ای با تلاش شبانه‌روزی دانشمندان این صنعت، از مهمترین نقاط عطف و رویدادهای سَده گذشته است.
اولین گام ایران برای حرکت به سمت استفاده از یک انرژی نو به نام هسته‌ای سال ۱۳۳۵ برداشته شد و در سال ۱۳۴۰ پروژه «راکتور تحقیقاتی تهران» آغاز به کار کرد؛ آن‌طور که در تارنمای سازمان انرژی اتمی آمده است این اقدام «سنگ‌بنای علوم و فنون هسته‌ای» در ایران شد و ۱۳ سال بعد نیز سازمان انرژی اتمی تاسیس و اکبر اعتماد اداره آن را بر عهده گرفت.
غرب به سردستگی رژیم آمریکا در روزگاری که اموال ملت ایران را غارت می‌کرد تهران را ترغیب به داشتن صنعت هسته‌ای کرده و حتی راکتور ۵ مگاواتی هدیه کرده بود، اما به محض به ثمر نشستن تلاش ملت ایران برای داشتن استقلال سیاسی در سال ۱۳۵۷، همین کشور‌ها تبدیل به مخالفان صنعت هسته‌ای در ایران شدند بنابراین مشخص می‌شود پرونده‌های ضد ایرانی غرب در حوزه هسته‌ای ساختگی بوده و هیچ مبنایی ندارد.
۲۰ دستاورد هسته‌ای از سال ۸۵
از ۲۰ فروردین سال ۱۳۸۵ که اولین سالروز ملی فناوری هسته‌ای با دستیابی به فناوری غنی سازی اورانیوم و تولید کیک زرد برگزار شد، تا سال ۱۳۹۲ حدود ۲۰ دستاورد مهم رونمایی شد. همچنین از ۲۰ فروردین ۱۳۹۳ سازمان انرژی اتمی هر ساله پروژه‌های متعددی را با موفقیت به اتمام رساند و معرفی کرد. تعدد این دستاوردها را بصورت آماری می‌توان ذکر کرد به طوری که در سال ۱۳۹۳ (۴ دستاورد)، سال ۱۳۹۴ (۴ دستاورد)، سال ۱۳۹۵ (۱۵ دستاورد)، سال ۱۳۹۶ (۴۰ دستاورد)، سال ۱۳۹۷ (۸۳ دستاورد) و سال ۱۳۹۸ (۱۱۴ دستاورد) رونمایی شد.
مراسم روز ملی فناروی هسته‌ای در سال ۱۳۹۹ به دلیل شیوع ویروس حقیر و خطیر کرونا برگزار نشد. حال هم‌زمان با روز ملی فناروی هسته‌ای سال ۱۴۰۰ که بناست از ۱۳۳ دستاورد صنعت هسته‌ای رونمایی شود با بهروز کمالوندی معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس و همچنین سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران به گفت‌وگو نشستیم. ضمناً یادآور می‌شود مراسم روز ملی فناروی هسته‌ای امسال فردا شنبه ۲۱ فروردین برگزار می‌شود.
میزان: بدواً از اینکه وقت خودتان را در اختیار خبرگزاری میزان قرار دادید سپاسگزارم. بناست روز شنبه از ۱۳۳ دستاورد جدید مرتبط با صنعت هسته‌ای رونمایی شود. در مصاحبه قبلی که با شما داشتیم فرمودید از فروردین ۸۵ تا ۹۲، ۲۰ دستاورد و از سال ۹۳ تا ۹۸، ۲۶۰ دستاورد داشتیم. حالا بناست ۱۳۳ دستاورد در صنعت هسته‌ای داشته باشیم، این دستاوردها مربوط به چه حوزه‌هایی است؟
کمالوندی: بسم‌الله‌الرحمین‌الرحیم. متقابلاً از زحمات خبرگزاری میزان در انعکاس اخبار مرتبط با صنعت هسته‌ای قدردانی می‌کنم. منظور ما از دستاورد، پیشرفت و رسیدن به نقطه‌ای است که مشکلی از این صنعت حل شده باشد؛ بعضی از این دستاوردها، موضوعاتی است که در سطح ملی اهمیت دارد و به همین دلیل انتخاب می‌شوند تا به صورت ویدئو کنفرانس افتتاح شوند و یا در نمایشگاهی از آنها رونمایی شود.
یک سوم دستاورد‌های جدید هسته‌ای در حوزه غنی سازی است
گرچه حدود یک سوم از دستاورد‌های جدید هسته‌ای در حوزه غنی سازی است، ولی در حوزه‌های دیگر به خصوص پزشکی- هسته‌ای نیز دستاورد‌های متعددی داریم که در این رابطه می‌توانیم به تعدادی رادیو دارو در حوزه تشخیصی و درمانی اشاره کرد.
افتتاح اولین مرکز پرتو پزشکی کودکان در بیمارستان کودکان تهران
حدود ۱۳- ۱۴ مورد از این دستاوردها به صورت ویدئو کنفرانس افتتاح خواهد شد که در این رابطه می‌توان به افتتاح اولین مرکز پرتو پزشکی کودکان در بیمارستان کودکان تهران، دومین بیمارستان سوختگی سوانح پرتویی و مرکز دوم واحد صنعتی مجتمع آب سنگینی که دوتره تولید می‌کند در استان مرکزی اشاره کرد که هر دوی این مراکز استفاده‌های تحقیقاتی و دارویی دارند.
ساخت مرکز ملی یون درمانی
همچنین در این حوزه می‌توان به پروژه عظیم ساخت مرکز ملی یون درمانی با ۲۲۰ میلیون یورو تجهیزات با کمک وزارت بهداشت و همکاری برخی از بانک‌های داخلی به صورت فایناس اشاره کرد که این مرکز می‌تواند پنجمین مرکز در سطح جهان باشد.
تترا؛ پروژه‌ای برای تولید رادیو دارو‌ها
پروژه دیگری تحت عنوان «تترا» برای تولید رادیو دارو‌های درمانی و تشخیصی جدید در حد استاندارد بالا اشاره کرد که در دست احداث است و جزئیات پیشرفت آن را ارائه خواهیم کرد، مواردی هم در کوانتوم بایولوژیک داریم که برای درمان سرطان بسیار موثر خواهد بود.
آغاز تست مکانیکال سانتریفوژ IR9 به زودی
میزان: به پروژه‌های مرتبط با غنی‌سازی هم اشاره بفرمایید. ظاهراً بناست سانتریفیوژ IR9 تست مکانیکی شود
کمالوندی: بله در حوزه‌ای که به موضوع غنی سازی مربوط می‌شود، یک سوم از پیشرفت‌ها مربوط به انواع ماشین‌ها و تجهیزات مرتبط با غنی سازی است که با بومی سازی این دستگاه ها، توسعه در این زمینه صورت گرفته است که مهمترین این ماشین ها، سانتریفیوژ IR9 است که به زودی تست مکانیکال آن شروع می‌شود؛ تست مکانیکی مرحله پیشرفته از تولید یک سانتریفوژ است که بعد از انجام انواع تست ها، گاز اصلی به این ماشین تزریق خواهد شد.
میزان: وقتی از تست سرد یک سانتریفیوژ صحبت می‌کنیم یعنی چند درصد کار آن نوع دستگاه طی شده است؟
کمالوندی: هنگامی که به این مرحله می‌رسیم به این معنی است که محاسبات تئوری صورت گرفته، کار‌ها در حال انجام است و نصف بیشتر راه طی شده است.
با راه اندازی سانتریفیوژ IR9 از مرحله سانتریفیوژ IR1 که هر دستگاه آن صرفاً یک سو ظرفیت دارد، به سمت ۵۰ سو ظرفیت رفته یم، البته بین این دو ماشین، ماشین‌های مختلف دیگری هم داریم که خیلی از آنها را نصب می‌کنیم.
میزان: پس مهمترین رونمایی مراسم روز شنبه سانتریفیوژ هست
کمالوندی: مهمترین برنامه روز فناوری هسته‌ای در حوزه غنی سازی، سانتریفوژ است، ضمن آنکه خیلی از قطعات سانتریفیوژ‌ها نیز ساخت داخل است، منتها سانتریفیوژ IR9، هم ظرفیتش حائز اهمیت است و هم اینکه ماشینی است که برخلاف سانتریفوژ‌های دیگر پروسه صحه گذاری با استاندارد بالا را طی می‌کند یعنی برای هر مرحله آن، ده‌ها مدرک تهیه و صادر می‌شود و الان هزاران مدرک را دارد.
میزان: تائیدیه‌ها داخلی است؟
کمالوندی: بله، در وضعیت مهندسی معکوس مانند دستگاهی که قبلا تولید شده را تولید می‌کنیم، اما وقتی دستگاهی را خودمان تولید می‌کنیم، نرم افزار آن را داریم و سندش مهندسی و ثبت شده است، یعنی اگر قرار باشد بعد‌ها تغییری روی آن صورت گیرد دیگر لازم نیست تیمی که آن را ساخته اند خودشان حضور داشته باشند و تیم‌های دیگری هم می‌توانند روی آن کار کنند که البته در حوزه غنی سازی موارد متعدد دیگری هم همانند IR9 وجود دارد.
۱۶هزار و ۵۰۰ سو ظرفیت غنی سازی داریم/ظرفیت غنی سازی در ماه‌های آینده بیشتر خواهد شد
میزان: در مصاحبه قبلی با میزان گفته بودید تا سال ۱۴۰۹، ۲۷۲ هزار سو ظرفیت غنی سازی خواهیم داشت، باتوجه به ساخت ماشین جدید و اینکه ما دیگر تعهد برجامی نداریم، این میزان تا چه، زمانی تولید خواهد شد؟
کمالوندی: این میزان ظرفیت غنی سازی را برای ۱۵ سال در نظر گرفته بودیم، حال فرض کنید برجامی در کار نیست و قصد سرعت دادن به برنامه‌های هسته‌ای خود را داشته باشیم، خیلی سریع ظرف مدت چند سال، ۳ یا ۴ سال آینده می‌توانیم به این میزان دست پیدا کنیم.
ماشین‌های IR6 آماده بوده و قرار است هزار ماشین از آنها نصب شود، ماشین‌های IR2M نیز تماماً صحه گذاری شده و هزار دستگاه از آن نصب شده و در حال تولید است، آبشار دوم ماشین‌های IR4 هم که ظرفیت آن به اندازه IR2M است در حال نصب بوده و آبشار اول آن نیز در حال تولید است و ماشین‌های IR1 هم به تدریج کنار گذاشته می‌شود.
الان حدود ۱۶و ۵۰۰ سو ظرفیت غنی سازی داریم که این رقم قبل از برجام ۱۳هزار و ۵۰۰ سو بود، ظرفیت غنی سازی ظرف ماه‌های آینده با توجه به اضافه شدن ماشین آلات جدید نیز به مراتب بالاتر خواهد رفت.
میزان: با در نظر گرفتن ملاحظات جدید، اگر طرف غربی به تعهداتش برگردد، دوباره محدودیت‌های هسته‌ای را می‌پذیزید؟
کمالوندی: در حال حاضر با فرض اینکه اصلا برجامی وجود ندارد کار می‌کنیم، اما اگر تحریم‌ها لغو شود و راستی آزمایی شود که تحریم‌ها به صورت موثر لغو شده اند ما نیز قدم‌هایی را که برداشته ایم را به نقطه‌ای که برجام تعیین کرده بر می‌گردانیم.
البته باید در نظر داشته باشیم که پنج سال و نیم است که از برجام گذشته، ایستگاه لغو تحریم‌های تسلیحاتی را پشت سر گذاشتیم و در سال هشتم نیز مجددا یکسری از محدودیت‌ها برداشته خواهد شد، ولی براساس برجام سرعت رشد غنی سازی ما به صورت طبیعی کندتر خواهد شد، اما دستیابی به ظرفیت غنی سازی ۲۷۲ هزار سو در پایان ۱۴۰۹ با برجام نیز قابل تعهد است.
افزایش تولیدسالانه کیک زرد به ۴۰ تن
میزان: یکی از حوزه‌های مهم صنعت هسته‌ای مرحله اکتشاف و استخراج هست که مع‌الأسف زیاد مورد توجه افکار عمومی قرار نمی‌گیرد. در این خصوص بفرمایید که چه وضعیتی داریم
کمالوندی: در حوزه اکتشاف و استخراج هم باید عنوان کنم که در وضعیت بسیار خوبی قرار داریم، اگر قبلا سالانه به طور متوسط ۴ تن کیک زرد تولید می‌کردیم الان به سالی ۴۰ تن رسیده است.
میزان: در روش‌های جدید اکتشاف از صنعت هسته‌ای بهره برده اید؟
کمالوندی: اجازه بدید در مورد روش خیلی توصیح ندهم، ولی آخرین تکنولوژی پیشرفته است.
اکتشافات اولیه بر اساس یک سری پرواز‌های هوایی صورت می‌گیرد؛ از آنجایی که فلزی با چگالی بالاست با بررسی‌های هوایی نقاطی که این فلز به میزان زیادتری را در خود جای داده شناسایی می‌شود و سپس مناطقی که آنومالی دیده شده باشد، چاه‌هایی نزدیک به هم حفر می‌شود تا مشخص شود که تراکم موجود، قابلیت تبدیل به معدن را دارد یا خیر.
در حوزه اکتشاف هم به مرحله اکتشاف هوایی رسیدیم که باعث شده ذخایر اورانیوم جدیدی کشف کنیم، اگر در گذشته گمان می‌کردیم به لحاظ منابع، کشور فقیری هستیم الان مشخص شده اگر در دارا بودن این منابع غنی نباشیم فقیر هم نیستیم.
شناسایی ۴ معدن بالقوه کیک زرد در کشور
با کشف ۴ حوزه جدید غیر از مجتمع معدنی استخراج اورنیوم ساغند، کیک زرد بیشتری خواهیم داشت، اگر چه هدف گذاری ما تولید سالانه صد تن کیک زرد در کشور است، اما همین که در این چند سال توانسته ایم از رقم ۴ تن به ۴۰ تن استخراج اورانیوم برسیم نشان می‌دهد که جهش خوبی صورت گرفته است.
شناسایی اورانیوم در اعماق ۶۰۰ الی ۷۰۰ متری زمین
ضمن آنکه در حوزه اکتشاف نیز زمانی از تجهیزاتی استفاده می‌کردیم که با به کارگیری آنها تنها می‌توانستیم تا عمق ۵۰ الی ۱۰۰ متری زمین را پی جویی کنیم، اما هم اکنون با روش‌های جدید می‌توانیم تا اعماق ۶۰۰ - ۷۰۰ متری زمین را مورد بررسی قرار دهیم.
گمان می‌کنم الان احتمال داشتن ۴ معدن وجود دارد که این معادن جدید کمک خواهد کرد تا وضعیت مواد اولیه مان بهتر شود البته باید منتظر نتیجه نهایی ماند، اما آنچه که نشان داده شده امیدوار کننده است لذا فکر می‌کنم رسیدن به تولید صد تن کیک زرد برای آینده نزدیک چند ساله شدنی باشد.
میزان: قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» که مشتمل بر ۹ ماده و ۲ تبصره هست در جلسه علنی روز چهارشنبه ۱۲ آذر ۱۳۹۹ تصویب و پیرو استکاف رئیس‌جمهور، ۱۹ آذر از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی ابلاغ و ۴ دی ۹۹ لازم‌الاجرا شد. این قانون در چند مورد تکالیف اساسی برای سازمان انرژی اتمی مقرر کرده که بخشی از این تکالیف از قبیل آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد یا نصیب ماشین‌های IR2M انجام شده است. مایلم درباره آخرین وضعیت سایر تکالیف این قانون همچون بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان بفرمایید
کمالوندی: در این ارتباط ۶ ایستگاه داشتیم یکی «ایستگاه بلافاصله» بود که باید فورا پس از تصویب این قانون، به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد اقدام و در طول یکسال حداقل ۱۲۰ کیلوگرم از آن را در کشور ذخیره می‌کردیم که همین امروز بیشتر از ۵۵ کیلو از آن را تولید کرده ایم.
تقدیم برنامه زمانبندی ساخت راکتور آب سنگین ۴۰ مگاواتی جدید به مجلس
ایستگاه دوم، ایستگاه یک ماهه بود که می‌بایست یک برنامه زمانبندی درباره راکتور آب سنگین ۴۰ مگاواتی جدید را می‌دادیم که این کار نیز در زمان خودش انجام شده است، ایستگاه دو ماهه را داشتیم که توقف اجرای تعهدات فراپادمانی بود که یک هفته قبل از موعد قانون مجلس به آژانس نامه نوشتیم، یک تفاهمی صورت گرفت و بیانیه‌ای امضا شد و عملا اکنون ما تعهدات فرا پادمانی، پروتکل الحاقی و تعهدات برجامی را اجرا نمی‌کنیم.
البته بر اساس این تفاهم، هم اکنون اطلاعات دوربین‌ها و اطلاعاتی که خودمان در اختیار آژانس می‌گذاشتیم را ظرف سه ماه نزد خودمان نگه می‌داریم تا اگر همه مسائل حل و تحریم‌ها لغو شد می‌توانیم با نظر مجلس، اطلاعات را در اختیار آنها بگذاریم، اما در غیر این صورت این اطلاعات پاک خواهد شد.
ایستگاه بعد از دو ماه، ایستگاه سه ماهه بود که اکنون یک هفته از آن گذشته، که ما باید در طول سه ماه، هزار ماشین IR۲M نصب می‌کردیم و همچنین یک آبشار ۱۶۴ تایی IR۶ که نصب و گازدهی شده و اکنون در حال تولید است.
بعد از آن ایستگاه پنج ماهه را داریم که کارخانه اورانیوم فلزی است که آن هم در زمان خودش اتفاق خواهد افتاد، اگر چه ما در سوخت «سیلیساید» سوختی که از مسیر اورانیوم فلزی رد می‌شود عبور کردیم و اکنون در حال تولید این سوخت هستیم که در واقع عبور از مسیر اورانیوم فلزی است.
یک ایستگاه هم تا انتهای سال داریم که باید در انتهای سال، ظرفیت تولید ما به ماهی ۵۰۰ کیلو برسد که لازمه رسیدن به این میزان این است که غیر از ماشین IR۶ که هزار ماشین آن باید تا پایان سال نصب شود و غیر از هزار ماشین IR2M باید زنجیره‌های دیگر را هم فعال کنیم که همین الان کار در حال انجام است.
زنجیره دوم IR4 در حال نصب و زنجیره اول آن در حال تولید است، ضمن آنکه مدل‌های دیگر از ماشین‌ها را به کار خواهیم گرفت که در این رابطه می‌توان به سانتریفیوژ IR9 اشاره کرد که از تست مکانیکال آن در روز فناوری هسته‌ای رونمایی خواهد شد.
عده‌ای با القای این که صنعت هسته‌ای کشور نابود شده سعی دارند یاس و ناامیدی در مردم ایجاد کنند در حالی که آمار و ارقام و بازدید‌ها نشان می‌دهد که صنعت هسته‌ای ما صنعت بسیار شادابی است و تکالیفی که قانون برای مشخص کرده است را به خوبی می‌توانیم انجام دهیم کما اینکه اکنون نیز جلوتر از تکالیفی هستیم که قانون برای ما مشخص کرده است.
میزان: در خصوص راکتور جدید آب سنگین بفرمایید که در چه مرحله‌ای است؟
کمالوندی: در جلسات کمیسیون مجلس صحبت از احیای راکتور قبلی بود که ما نیز اعلام کردیم که این کار با تعویض لوله‌ها شدنی است، اما آقای ذوالنور[رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس] مطرح کردند که اگر مجددا به برجام برگردیم چه اتفاقی خواهد افتاد، دوباره باید این لوله‌ها را جمع کنیم لذا خود ایشان پیشنهاد ساخت یک راکتور جدید را مطرح کردند و از ما هم پرسیدند که این کار شدنی است؟ که ما هم در جواب گفتیم پول و امکانات در اختیار ما قرار دهید می‌توانیم این کار را انجام دهیم که بر این اساس بود که یک ماده قانونی[ماده ۵] در قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها مشخص شد.
تست سرد بازطراحی راکتور آب سنگین ۴۰ مگاواتی فعلی اراک طی شش ماهه ابتدایی امسال
میزان: علاوه بر ساخت راکتور آب سنگین ۴۰ مگاواتی جدید که در ماده ۵ قانون هسته‌ای مجلس به آن اشاره شده است، موضوع بازطراحی راکتور آب سنگین ۴۰ مگاواتی فعلی اراک هم در دستور کار است. درباره آخرین وضعیت آن هم بفرمایید
کمالوندی: راه اندازی تست سرد این راکتور را در نیمه اول سال یعنی طی ۴ یا ۵ ماه آینده خواهیم داشت و معمولا وقتی تست سرد راکتوری انجام می‌شود حداکثر تا یکسال بعد هم راه اندازی کاملا صورت خواهد گرفت.
علی رغم همه تلاش ها، موانع و فشارها، به اتکای توان متخصصان خودمان این خواسته را به نتیجه رساندیم، راکتوری با شار نوترونی خیلی بالاتر از قبلی خواهیم داشت که ده‌ها سال می‌تواند مشکل کشور را به لحاظ نیاز رادیو دارو و مسائل تحقیقاتی حل کند.